Europe's tragedy

De Dertigjarige Oorlog is één van de belangrijkste conflicten uit de Europese geschiedenis. Deze oorlog betekende dat Duitsland nog twee eeuwen moest wachten op hereniging en aan Frankrijk, Engeland en Rusland de positie van grote Europese macht moest overlaten. Ook betekende dit conflict het begin van de scheiding van Oostenrijk van de rest van Duitsland. Als laatste is het ook naar verhouding de meest bloedige oorlog uit de Europese geschiedenis. Een vijfde van de Duitse bevolking kwam om en hele streken werden ontvolkt door plunderingen, moorden, honger en ziekte. Zelfs Rusland in de Tweede Wereldoorlog leed nog niet dergelijke verliezen.

Ook andere landen, zoals Frankrijk, Spanje en Nederland raakten hier gedeeltelijk bij betrokken en de oorlog had invloed op hun eigen onderlinge conflicten. Zweden en Denemarken gingen zelfs volwaardig deelnemen, in het geval van Zweden betekende dit het begin van hun korte periode als grote macht.

Ik had dan ook een grote belangstelling voor deze oorlog, waarvan het echter vrijwel onmogelijk was om er op vat op te krijgen. Omdat Duitsland in deze periode uit vele onafhankelijke staten en staatjes onder de Habsburgse keizer stond was het al behoorlijk ingewikkeld. Verder was het niet één lange oorlog met twee partij, maar een complex van van verschillende oorlogen, terwijl de meeste Duitse landen alle kanten opgewaaid werden. Het is dan ook niet een oorlog die zich leent voor een snelle schets van een paar pagina's. Zelfs langere behandelingen hebben te lijden onder de steeds maar veranderende situatie en lichten meestal slechts een deel van het verhaal eruit.

Daarom ben ik blij met Peter H. Wilson's geslaagde poging om de hele oorlog, in al zijn facetten, in één boek te krijgen. Ja, het is een dikke pil, maar uiteindelijk is het heel beknopt. Vaak wil je meer over bepaalde onderwerpen weten, maar echte gaten vallen niet in het verhaal te ontdekken. Behalve de oorlog zelf, worden ook de interveniërende landen behandeld, hoewel minder uitgebreid. Ik heb diep ontzag voor de enorme achtergrond die Wilson opgezogen heeft.

Leesbaarheid is natuurlijk ook belangrijk en ook daarin in Wilson geslaagd. De enorme berg informatie wordt helder uitgelegd en ook de hoofdstukindeling is logisch, wat over het algemeen de zwaarste klus is bij het beschrijven van dergelijke grote onderwerpen. Enige voorkennis kan helpen bij het verteren van alle informatie, hoewel ik denk dat de door het boek geleverde feiten voldoende samenhang bieden.

Nadelen zijn er ook. De annotatie bevat fouten in de namen van schrijvers en hoewel er al veel kaarten in staan, zijn deze voornamelijk van veldslagen. Een paar kaarten van buiten Europa en een meer gedetailleerde kaart van Duitsland was gewenst geweest. De uitgever heeft ook een paar steken laten vallen bij de promotie. Hoewel Wilson de Dertigjarige Oorlog juist als een hoofdzakelijk Duitse oorlog ziet, probeert Penguin in de titel en achterflap dit te negeren en de oude Europese benadering aan te houden. Jammer, want Wilson toont zijn gelijk overtuigend aan in dit boek.

Hoewel dit boek voor sommigen misschien te veel detail is, is dit het boek dat zowel historicus als leek moet lezen voor inzicht in deze fascinerende oorlog.

Ik hoef geen ondertitels.

Het schijnt zo te zijn dat Bollywood-films gemaakt worden om zonder kennis van het Hindi begrepen te worden. Dit vanwege de vele talen die men in India spreekt. En inderdaad, meestal kan ik ze redelijk volgen.

Ik vrees alleen dat het verhaal nog steeds vaak uiterst bizar is, maar dat dit niet aan mijn Hindi ligt. Zie hier deze vecht-scène, waar slagen niet raken en bussen meters vooruit gegooid worden omdat er iemand tegenaan springt.

Heimwee naar de jaren '80?

Ik heb het ultieme medicijn:



Dit was een nummer 1 hit in 1989.

Durf nu eens te klagen dat de top veertig tegenwoordig niets meer voorstelt.

Ik lees niet alleen goede boeken.

Ik kan Richard Laymon met één eigen citaat afmaken. Maar dan heb ik de climax van mijn aanklacht al weggegeven. En ik moet mijn goede smaak verdedigen:

Miskopen komen bij mij zelden voor, meestal volstaat een bestudering van cover (always judge a book by its cover), plotbeschrijving, citaten van critici en een paar testregels al. Dus toen ik in de uitverkoop een dubbele roman (Funland, The Stake) van de mij onbekende Laymon zag liggen, wees alles op een redelijke horror-schrijver. Stijlvolle cover en de plots op de achterkant intrigeerden mij. Vooral het plot van The stake klonk mij als een goed idee, namelijk over iemand die een lijk met een staak in het hart vind en geobsedeerd wordt door de vraag wat er gebeurt als hij het eruit haalt. Ik hou van psychologische horror. Het was deel van een verzameld werk van hem, dus weer een aanwijzing dat ik met kwaliteit te maken had. En de vele roemende citaten op de achterkant...

Nou was ik al tijden van plan om meer horror te lezen, maar het is moeilijk om naast Stephen King nog veel anders te vinden. Ook is er veel troep in het genre, waardoor ik lange tijd huiverig was om me aan onbekende schrijvers te wagen. Maar eens moest ik een risico nemen en dit zag er veelbelovend uit.

Een hele tijd later las ik op internet iets over wat volgens iemand het slechtste boek ooit was. Blijkbaar ging het over een vrouw die na een aardbeving naakt in bad vast zit, terwijl een potentiële verkrachter/moordenaar haar wil "bevrijden". Ja dit stond op de blurb. Verder meer subplots met belaagde vrouwen en borsten die uit bloesjes kwamen.

De schrijver was Richard Laymon....

De rillingen liepen mij over mijn rug, omdat een dergelijk boek waardeloze troep is en ik het hele oeuvre van een schrijver op iets dergelijks afschrijf. Maar enig onderzoek wees erop dat Funland zijn beste boek was volgens velen, dus misschien had ik een uitschieter te pakken. En aangezien helemaal niet lezen weggegooid geld is, moest ik er toch maar een keer aan geloven.

Het probleem met Laymon is dat hij niet eens zo slecht leek te schrijven. Maar langzaamaan begon ik me aan bepaalde dingen te storen, tot ik rond pagina 150 zo gefrustreerd werd dat ik het opgaf.

Funland is een jaren '80 horror-film in boekvorm, ik gaf alle vrouwelijke figuren een opblaaskapsel zo '80 was het. En het vertoonde alle cliches van matige horror-films: good girls, bad girls, nerds, jocks, new kid in town. Dit was al erg, maar het werd nog erger.

Als je een foto van Laymon opzoekt op internet, lijkt hij verdacht veel op die vieze mannetjes die uit porno-winkels lopen. Ik kan je verzekeren dat hij van binnen net zo vies is als hij eruit ziet. Elke vrouw wordt als stuk vlees beoordeeld door mannen. Het plot hangt aan elkaar van mannen die alles doen om maar een glimp van borsten en billen op te vangen.

Maar het helpt misschien als ik de scène uit de doeken ga doen waarop ik het opgaf.

De Nieuwe Jongen in de Stad en de Stoere Bink zien een stel punkers (twee stelletjes) lopen naar het Funhouse (een freakshow, bron van sinister kwaad. gaap, gaap) om te gaan kijken. Ondanks hun (terechte) aversie tegen de eigenaar van het Funhouse, besluiten ze ook naar binnen te gaan. Reden: misschien kunnen ze één van de dames onder de rokjes kijken.

Zei ik het niet, alle mannen lopen hun piemel achterna in het boek.

Natuurlijk besluit Stoere Bink dat het een goed idee om de jongens te gaan uitdagen. Waarom? Ik weet het niet, maar misschien helpt het om in de rokjes van de meisjes te komen in het Laymonversum?

Volgens Laymon zijn alle punkers per definitie psychopaten en niet die aardige punkertjes die ik altijd tegenkom. Dus de vechtpartij als de jongens buiten komen wordt absurdistisch gewelddadig. De punk-jongens trekken hun messen en gaan op Stoere Bink af. De Nieuwe Jongen wil zijn vriend helpen maar wordt onderschept door de punk-meisjes.

En nu volgt het citaat dat ik nooit meer vergeet, om de verkeerde reden:

... Jingles pranced after him. She stopped his roll when Jeremy was on his back - by ramming her boot down on his belly.

For an instant, as the foot descended, he realized he had a wonderful view right up the front of her chopped off T-shirt. He saw the round undersides of her breasts, even the bottom parts of het nipples. Just the sort of view he was hoping for.

Great, he thought.

Then his body seemed to explode with pain and his breath blasted out.

Kreun, dacht Marcel.

En toen leken mijn hersenen te exploderen van de pijn en een haat voor Laymon.

Natuurlijk komen twee agenten aangesneld, waaronder de lekkere vrouwelijke agent met haar geweldige benen. Zij arresteert mannelijke punk 1, die het afgesneden oor van Stoere Bink al was begonnen op te eten. (Als je moet lachen om momenten dat je jakkes hoort te denken, heb je als horror-schrijver al verloren) Punker 2 steekt een willekeurige omstander in de buik en ontsnapt met mannelijke agent op de hielen. Vrouwelijke agent besluit diegene hulp te geven die in het ergste gevaar verkeert. Als je kunt kiezen tussen een steekwond in de buik en een afgesneden oor, dan heeft dat oor natuurlijk voorrang.

Daarna worden de vrouwelijke punkers nog even gevolgd, omdat die schuilen in de struiken omdat één van hen tijdens het gevecht met Nieuwe Knul haar shirt heeft verloren. En nu zit ze 3 pagina's te bitchen omdat iedereen haar tieten kan zien. Oh ja, aan het eind van de scène worden ze gepakt door iets. Ik hoop dat het pijn deed.

Ik had geen zin om hierna nog tijd te verspillen met The Stake.

Nu vraag ik me eigenlijk alleen af wie al die trieste mensen zijn die werkelijk van Laymon houden.

Twee opmerkingen.

In het voorbijgaan...

Vandaag liep ik in een boekhandel waar ik opeens een schelle meisjesstem hoorde vragen: 'Wat is Science-fiction?' Ik keek op.

Het bleek te gaan om een meisje van middelbare schoolleeftijd, die dat aan een jongen vroeg die blijkbaar bij haar hoorde. Ze herhaalde de vraag nog een keer om daarna opeens op te merken dat ze het op school had geleerd. 'Dat is echt gebeurd. Of toch niet?' Gelukkig liepen ze daarna verder.

...om even later weer terug te keren. Het meisje vroeg weer wat Science-fiction was, ik keek op en op dat moment keek ze even met haar blauwe ogen mijn kant uit. Ik moest de neiging om haar uit te lachen onderdrukken en besloot haar ook maar geen serieus antwoord te geven. Ik hoop voor haar dat ze bewust mensen wilde irriteren (wat een teken is van een boeiende persoonlijkheid), want ik moet er niet aan denken dat ze echt niet weet wat science-fiction is. Stel je voor dat het normaal is dat niemand meer weet wat het is....

Op het net.

Waar de meeste landen het vroeger deden met de iconische naar de lezer kijkende vinger, volstaat dit tegenwoordig niet meer om kanonnenvoer te werven. Nee, tegenwoordig moeten het flitsende beelden van landingen met boten of abseilen uit helikopters jongeren ervan overtuigen dat oorlogje spelen leuk is.

Dan zien zij dit in de Oekraïne anders, geen stoere drills, waden in de modder of iets anders dat je in een negen tot vijf baan niet hebt. Nee, waarom gaat een jonge Oekraïner naar het leger. Een contract, een echt contract. En in de avond vrij om naar de disco te gaan om de mooie meiden aan te treffen die je net al bewonderend een kruik water aanboden. Blijkbaar is een normale baan daar al spectaculair:

Huurlingen in Space!!!

Er zijn weinig schrijvers die het wagen om zowel literatuur als genre-romans te schrijven. Ik ben er van overtuigd dat sommige genre-schrijvers echte literatoren naar de kroon kunnen steken, maar ik moet toegeven dat het literaire zelfmoord is. Niemand in de literaire wereld neemt je serieus na de publicatie van je 'inferieure werk. Tenzij je pulp van tevoren als literatuur laat presenteren, want dan ben je controversieel auteur. Chuck Palahniuk spint daar garen bij.

De Schot Iain Banks is hierop een uitzondering. Naast zijn gewone romans brengt hij onder het nutteloze pseudoniem Iain M. Banks zijn science-fiction uit. En het is nog space opera ook, het meest vermaledijde onderdeel van de SF, met schietende ruimteschepen en hordes aliens. Banks was de pionier van de New Space Opera, een golf van nieuwe auteurs die weg wilde van het Star Wars imago. In zijn Culture-serie beschrijft hij een interstellaire beschaving waar economische schaarste is opgelost en de inwoners nauw met AI's samenwerken. Sterk punt is de immense rijkdom van de achtergrond. Het lijkt wel of Banks meer tijd voor sommige details nodig had dan voor het eigenlijke verhaal.

Consider Phlebas is in het hart een cynische oorlogsroman, waarin een miniscuul deel van een immense ruimteoorlog wordt beschreven. Het conflict vind plaats tussen de Idirans en de anarcho-socialistische Culture. De sympathie van de lezer ligt natuurlijk aan de kant van de vrijheidslievende Culture, maar de hoofdrolspeler van de roman vecht aan de kant van de Idirans, die religieuze fanatici zijn. Dit geeft een leuke dynamiek aan het verhaal. De huurling Horza, die van uiterlijk kan veranderen, krijgt van een Idiran generaal de opdracht een mind (AI) van een Planeet der Doden te halen. Deze planeten, waar de oorspronkelijke beschaving zichzelf heeft uitgeroeid, worden door een hogere levensvorm als monumenten voor idiotie bewaard en vrijwel niemand wordt daar toegelaten.

Horza heeft een kans om er via contacten binnen komen, maar het ruimteschip waar hij op zit wordt door de Culture aangevallen. De ontsnapte Horza wordt door een groep huurlingen opgepikt. Deze worden geleid door Kraiklyn, het soort leider dat zich altijd op het best-case scenario voorbereid, om vervolgens te gaan kloten als er iets mis gaat. Horza moet op de één of andere manier de macht aan boord grijpen en zijn opdracht voor de Idirans vervullen. Maar doodgaan is veel gemakkelijker...

Consider Phlebas is een melancholisch werk, ondanks dat het een avonturenroman lijkt uit de beschrijving. De vele mislukkingen die nauwelijks overwonnen worden en de nagelbijtende momenten dat iedereen maar wat aan rotzooit in de strijd om te overleven maken het eerder grimmig dan opwindend. Misschien is het jammer dat de beschreven actie tegen het geheel van de interstellaire oorlog niets voorstelde, maar wees eerlijk, één enkele eenheid tijdens de tweede wereldoorlog was ook niet van cruciaal belang.

Aangezien Consider Phlebas meestal niet als zijn beste wordt beschouwd, maar ik het boek geweldig vond, denk ik dat ik maar snel de rest van zijn werk ga opzoeken.