Oorlog en Vrede van Leonid Tolstoj

Als een boek meer dan 140 jaar lang gelezen en geprezen wordt, dan kan het niet slecht zijn. Zeker als het één van de dikste boeken ooit is. Nou staan Russische schrijvers bekend om hun boeken die net zo uitgestrekt zijn als hun land, maar toen Tolstoj bij zijn uitgever kwam met zijn manuscript (1500 pagina's in deze editie) zal deze waarschijnlijk toch wel even geslikt hebben.

De inhoud is even ambitieus als de omvang; Oorlog en Vrede gaat over de lotgevallen van een paar Russische adellijke familie en het conflict tussen Rusland en Napoleon van Austerlitz tot Nappies smadelijke aftocht uit Rusland. Daarnaast bekritiseerd hij ook, terecht, de historici van zijn tijd en hun nadruk op de handelingen van grote mannen. Hij plaatst daar zijn eigen, nogal excentrieke, visie tegenover. Maar ook al ben ik het als historicus niet met hem eens, er liggen heel wat mooie ideeën die tot deze verkeerde conclusie komen. Maar duidelijk mag zijn dat Tolstoj zeker niet verweten kan worden dat hij bescheiden was.

Deze recensie gaat niet over de vraag of Oorlog en Vrede een goed boek is. Het is het eerste moderne mega-epos, dat meer dan een simpel avonturenverhaal of familiedrama was. Hij moest zelf uitdenken hoe hij zijn historische en filosofische verhaallijnen moest inbedden in een familie-drama. Vrijwel iedere schrijver na hem die voor dezelfde taak stond is aan hem schatplichtig en velen hadden dit nooit geprobeerd als hij hen niet voorgegaan was. Dit is één van de beste boeken ooit en als je kunt leven met zijn eigenaardigheden dan is het een aanrader.

Ik wil hier slechts mijn eigen leeservaring vastleggen, zodat anderen kunnen afleiden of het wat voor hen is. (Zoals al mijn recensies; lees gerust alles van Richard Laymon of Terry Goodkind, als je dat wil, maar probeer je slechte smaak niet te verdedigen)

Ik vond het een geweldig boek, ondanks dat ik er anderhalve maand over gedaan heb om het te lezen. Tolstoj is zeer veelzijdig en is even goed in staat om een liefdesgeschiedenis als een slagveld-verslag te geven. Daarbij schrijft hij zeer grafisch over oorlog voor een negentiende eeuwer, de scène waarbij een hoofdpersoon een blik werpt in een veldhospitaal voor soldaten toont dit duidelijk aan. Ik kon de stank ruiken. Andere aspekten verraden wel weer de oudheid van de roman, maar de wat archaïsche beschrijving van het leven van de Russische adel in 1800 was niet ontbloot van charme. En gelukkig ontbrak de broeierige seksuele frustratie die in veel romans uit deze tijd sijpelde.

Jammer was dat Tolstoj er niet helemaal in geslaagd is zijn overkoepelende verhaal over de families te integreren met Napoleons veldtocht waardoor deze historische verslagen er wat los bijhangen. Als je van dit deel niet gecharmeerd bent, kun je ze, op straffe van weinig verwarring, gerust overslaan. Ook vraagt dit stuk soms meer kennis van de lezer dan de niet-Rus tweehonderd jaar later bezit en ik ben al afgestudeerd op de periode.

De vertaling is uitstekend leesbaar, mooi en oogt correct. De vele Franse passages worden echter vaak vrij slordig in de voetnoten vertaald. De strekking klopt, maar de letterlijke tekst gaat verloren. Een vertaler voor deze passages was te prefereren geweest. Kaarten en verklarende namenlijst zijn toegevoegd in een verder mooie uitgave.

Reality stranger than fiction

Iets wat mij altijd opvalt is dat sommige dingen die gebeuren zo vreemd zijn, dat niemand het zou pikken in een film. Gadaffi's carrière is een dergelijk absurd fenomeen en als hij niet voluit had aangetoond dat hij geen enkel probleem heeft met massamoord (noem het opblazen van een vliegtuig bij Lockerbie) zou hij bijna kolderiek zijn.

Hij redt zich al veertig jaar met stapelmesjokke acties (op tv een gevangenismuur met een bulldozer omver duwen ter amnestieverlening) en komt weg met gruwelijke misdaden die nooit achter zijn clowns-gedrag zou worden gezocht. Als film-schurk zou hij over de top zijn. Soms verdenk ik hem ervan dat dit juist de reden achter zijn bizarre gedrag is, een methode om zijn tegenstanders zand in de ogen te strooien. Maar misschien vergis ik me.

Eerst je eigen hoofdstad laten bombarderen door je luchtmacht. Waar de meest brute dictator genoegen neemt met het uit elkaar schieten van de menigte en een achteraf verborgen zuivering, verpest Gadaffi zijn kans op ballingschap op Venezuela. Of vrijwel elke andere plek op de wereld. En dan een comedy-sketch waarin hij vanuit het raam van een limo meldt dat hij het te nat vindt voor een toespraak. Blijkbaar wil hij solliciteren naar een Johan de Witt behandeling door zijn eigen volk.

Ik hoop dat hij die snel krijgt, of anderszins vertrekt, want hij is overduidelijk een knettergekke sociopaat.

The Foreigners door James Lovegrove

Je hebt van die boeken die op zich behoorlijk goed zijn als je ze uit hebt, maar die het je niet altijd even gemakkelijk maken om bij dat einde te komen. The Foreigners van de Brit James Lovegrove is een dergelijk boek. Jammer genoeg helpt de uitgever nog een stukje mee. De achterflap klopt weer eens een keertje niet en de bladzijden staan vol iets te kleine lettertjes. Er is echter ook heel wat goeds te melden, dus deze negatieve opening moet niet overheersen.

In het begin van de eenentwintigste eeuw leek de wereld op zijn einde te lopen. Honger, ecologische rampen en oorlogen om de laatste hulpbronnen van de planeet dreigden de mensheid de das om te doen. Tot er op een dag vreemde wezens in gouden gewaden met goudkleurige maskers door de straten van wereldsteden begonnen te lopen op zoek naar mensen die voor hen wilden zingen. Op onnaspeurbare reden leek het of de wereld weer hoop had en begon er een nieuw tijdperk van wederopbouw.

Hier zit een eerste probleem van het boek, die gouden figuren, Foreigners, zijn zwijgende figuren gehuld in mysterie. Dit enige fantastische element in het boek speelt bijna geen rol en is zo vaag en ondoordringbaar dat het paradoxaal genoeg meer frustreert dan tot de verbeelding spreekt. Sterker nog, ik denk dat het boek ook zou werken zonder dit element. Het is namelijk gewoon een thriller.

De hoofdrol wordt gespeeld door Jack Parry, een agent die barst van de schuldcomplexen en nog loopt te sippen over een verbroken relatie met een getrouwde vrouw. Daarbovenop heeft hij een grote verering voor de nieuwe vreemdelingen, die hij beschouwd als verlossers van de wereld. Hij werkt voor de politiemacht van New Venice, een toeristenoord dat zich richt op Foreigners en krijgt eerste moord sinds tijden op zijn bord. Er wordt het lijk van een Siren, een zanger gespecialiseerd in werk voor Foreigners en de kleren van een Foreigner. Dit maakt de zaak zeer delicaat omdat de politiek vreest dat de mysterieuze klanten zullen wegblijven als er geen oplossing komt in deze zaak.

Het moord-plot is het sterkste deel van het verhaal. Het is een echte procedurele thriller, met veel conflicten tussen Jack en zijn collega's, maar waarin al spoedig blijkt dat deze collega's zich terecht zorgen maken. De zaak groeit Jack namelijk echt boven het hoofd en zijn toch al gedeprimeerde inslag gaat een paar stapjes verder. Hoewel het complot uiteindelijk een beetje te zwaar leunt op de geniale schurk (ik weet dat ze een verhaal spannend maken, maar boeven die geen enkele echte misstap maken zijn niet realistisch en soms ook wat goedkoop), had ik de twist aan het einde niet zien aankomen.

Dat betekend echter niet dat ik blij was met de route om er te komen. Begrijp me niet verkeerd, Lovegrove kan goed schrijven en zijn karakters zijn goed. De sombere sfeer is een kwestie van smaak, maar ik kon die prima hebben. Nee, mijn probleem lag bij de te lange beschrijvingen van de omgeving en scènes die hun welkom overschreden. Ik raakte ook geïrriteerd door zijsporen over Foreigners, die alleen bevestigden dat er niets over hen bekend was. Gelukkig bleken een paar passages achteraf toch nog belangrijk maar dan had ik me er honderd pagina's eerder wel over geërgerd. Jammer, want voor de lezer die een degelijk karakter gedreven verhaal zoekt, is The Foreigners een trage tocht die toch wel beloont.